مقاله سرکار خانم زهرا رضائی تحت عنوان : ترغیب جوانان به نماز

ای مهربان خدای :
گم گشته ام تو بودی و کردم چو دیده باز
دیدم به اسمان و زمین و بام و در
تا بنده نور توست
هر جا ظهور توست
دیدم به هیچ نقطه تهی نیست جای تو
خوش می درخشد از همه سو جلوه های تو
ای مبدأ وجود !
از کثرت ظهور ، نهان شد که کیستی
از هر چه ظاهر است ، تویی آشکار تر … مستور نیستی
نزدیکتر زمن به من ، دور نیستی .

چکیده :

این مقاله شامل 4 فصل می باشد ، که در فصل اول به بررسی واژه نماز و مراحل کمال انسان می پردازد و در فصل دوم به بررسی واژه جوان و جوانی و در فصل سوم به روشهای ترغیب جوانان به نماز و نحوه رفتار والدین با فرزندان و نقش والدین در بکار بردن روش هایی برای جذاب کردن نماز و در فصل چهارم به آسیب شناسی این موضوع و بررسی علت های سبک شمردن و عواقب توجه نکردن به نماز در جهان آخرت می پردازد و در آخر هم نتیجه گیری ذکر شده است .

فصل اول : نماز
نماز در لغت به معنای دعاست و جهت قرب به خدا اقامه می شود و کسی به قرب حقیقتی خداوند نائل می شود که این مراحل کمال را با نماز طی کند .
در عربی نماز به معنای صلوه ( نماز ـ دعا ) می باشد . نماز باز دارنده از بدی ها ، معراج هر مؤمن پاکیزه ، مایه نزدیکی هر پرعیزگاری به خدا ، پاک کننده ی گناهان ، شستشو دهنده جسم و جان و خاموش کننده آتش دوزخ ـ نردبان رسیدن به اوج و کمال انسانیت است . انسان باید برای خواندن نماز علم و بصیرت داشته باشد . و اساس معرفت و ایمان به خداوند متعال برمی گردد . هرچه آدمی از ایمان و شناخت ژرفتری برخوردار باشد به خدا نزدیکتر می شود ، و بهتر او را می پرستد .
این موضوع در قرآن به این صورت بیان می شود :
انّما یخشی الله من عبادِهِ العُلَماء (1) ( تنها دانایان از خداوند بیم دارند . )
این بیم و هراس به سبب درک عظمت و جلال و جبروت الهی است که هر چه انسان بیشتر به آن پی ببرد ، خود را در برابر آن کوچکتر می بیند و خود به خود در برابر آفریدگار بزرگ به کرنش و پرستش می ایستد و باور می کند که باید در برابر جمال حق بنده ای سپاسگزار باشد و این باور و یقین همه وجود او را در بر می گیرد و به عشق ، شور و شعور تبدیل می شود . آنگاه گام به بام دنیا می گذارد و عالم ملکوت را جلوه ای از جمال یگانه بی همتاست به نظاره می نشیند .

1 ـ فاطر آیه 28
نماز در تمام ادیان بوده است و هیچ عبادتی به اندازه نماز تبلیغات ندارد . ما در طول شبانه روز 5 نماز داریم و در هر نمازی سفارش به اذان و اقامه شده است . در رأس همه عبادت ها نماز قرار دارد . پر تنوع ترین عبادت است و صدها نوع مختلف دارد .
اهمیت برپا داشتن نماز :
توجه به نماز و برپاداشتن آن توسط ائمه ما بارها ذکر گردیده از جمله برگزاری نماز در بحبوبه جنگ توسط امام علی (ع) و نماز خواندن امام حسین (ع) در روز عاشورا وسط میدان جنگ . نماز هیچ قید و شرطی ندارد و تنها عبادتی است که واجب تعطیل بردار نیست و تا لحظه مرگ همراه آدمی باقی می ماند . خداوند متعال ستایشگر کسی است که نماز را بر همه کارها مقدم می دارد و قرآن از کسانی که هنگام اذان و نماز ، کار و کسب را رها می کنند ستایش کرده است . (1)
نماز کلید قبولی تمام عبادتها
در روایت آمده است که اگر نماز قبول شود ، سایر عبادت ها هم قبول می شود ، ولی اگر نماز مردود شود کارهای دیگر هم رد می شود . (2)

1 ـ یکصد و چهل نکته درباره نماز ص 21 ، مؤلف محسن قرائتی
2 ـ یکصد و چهل نکته درباره نماز ص 30 ، مؤلف محسن قرائتی
نماز وسیله آزمایش خود
در حدیث آمده است که هر کس می خواهد براند مقام و منزلت او نزد خداوند متعال چیست ، ببیند که خداوند نزد او چه مقامی دارد ، اگر اذان نماز ، نزد تو بزرگ و محترم بود ، نزد خداوند احترام داری و اگر نسبت به انجام فرمان او بی تفاوت بودی ، مقام و ارزشی نداری . همچنین اگر نماز تو را از فساد و فحشا باز داشت ، نشانه قبول شدن آن است . (1 )

1 ـ محسن قرائتی ، 140 نکته درباره نماز ، چاپ 1374
بررسی جوان و جوانی
جوانی بهترین و عالیترین دوره پرستش خدا است و دوره اوج عواطف انسانی و دریای مواج و خروشان عشق الهی و الفت و صداقت .
قلب جوان همچون پهنه ای آماده برای پرورش و رویش نهان توحید و حق طلبی و فضیلت خواهی است .
امام علی (ع) می فذمایند : قلب جوان همچون زمین خالی است که هر بذری در آن پاشیده شود ، می پذیرد . (1 )
حال اگر شور و احساس جوانی با شعور عمیق و فهم دینی همراه شود و به سلاح قدرتمند ایمان و اخلاق مجهز شود . این سرمایه عظیم الهی در مسیر سعادت و فلاح گام بر خواهر داشت و سلامت جامعه تأمین خواهد شد . هدایت و جذب جوانان به نماز ، عامل مهمی در بازدارندگی از فحشا و منکر است .

1 ـ تحت العقول ص 70
فصل سوم
شیوه های ترغیب جوانان به نماز :
1 ـ اولین گام برای ترغیب جوانان به نماز ، این است که تلاش کنیم ، جوان احساس خوشایندی نسبت به نماز پیدا کند ، زیرا اگر احساس خوبی به نماز داشته باشد ، خود در پی کسب اطلاعات و شناخت بیشتر بر می آید .
خودشناسی مهمترین راه تشویق است ، اگر فرد خود را بشناسد ، خدا را هم شناخته است .
2 ـ به کار گیری شوه های غیرمستقیم است ، لذا باید از به کار بردن جبر و فشار در فرزندان برای انجام فریضه نماز خودداری کنیم و از روش هایی استفاده کنیم که مطابق میل و علاقه نوجوانان باشد . از روش هایی مثل کنایه ـ تعریض ـ اشاره و تلویچ استفاده کنیم .
3 ـ استفاده از الگوهای رفتاری مناسب مانند همانند سازی با الگوهای محبوب که آن امری طبیعی و نظری است .
مشاهده والدین ، دوستان ، نزدیکان ، خویشان و دیگر الگوها ، هنگام نماز اثر خوشایندی در جذب نوجوان به این فریضه خواهد داشت . لذا باید ضمن تعلیم و تکریم نماز به خصوص در سفر ، مهمانی ، مجالس عروسی ، اردو و … زمینه الگو پذیری فرزندان را فراهم کرد .
4 ـ بیان خاطه های زیبا درباره نماز است . بنابراین از مناسبتهای مختلف ، خاطره های زیبا و اثر بخش نماز را که خود تجریه کرده ایم ، برای نوجوانان نقل می کنیم .
بیان داستان ها و خاطره های حقیقی از نماز و راز و نیاز امامان و بزرگان دین ، تأثیر بسیار خوبی در روح و فکر آنان دارد . فرزندان را باید به خوبی ها امر کنیم ، یکی از این خوبی ها و بهترین ها نماز است .
5 ـ احادیث مرتبط با اهمیت نماز را می توان در نمازخانه در معرض دید ، افراد قرار داد تا دانش آموزان بیش از پیش به اهمیت این فریضه پی ببرند .
6 ـ استفاده از روش های مختلف : مثل روش های عاطفی مثل تحریک عواطف ، دوستی و محبت و روش های جلب اعتماد مانند : احترام و تکریم ، روش های خیرخواهانه مثل : نصیحت ، پند و اندرز ، روش برهان و استدلال . استفاده از روش های برانگیزاننده همچون تحسین ، تقدیر ، پاداش .
7 ـ روش آگاهی بخش : روش حبّ ، رحمت ، تحریک عواطف و روش همراهی و هم گامی و احسان .
8 ـ روش های جلب : مثل پذیرش ، احترام ، تکریم ، تفخیم ، تقرّب و لطف .
9 ـ روش های خیرخواهانه : وصیت ، نصیحت ، وعظ و حکمت .
10 ـ روش های اقناعی : استدلال ، مجادله ، تحدی ، برهان ، و حجت .
11 ـ روش های امید ساز : وعده ، رجا ، بشارت ها .
تبشیر : یکی از روش های تربیتی پیامبران الهی برای هدایت مردم به سوی ارزشهای الهی بشارت دادن بوده است . یعنی به مردم بشارت می داده اند که بعد از انجام این تکالیف چه عطایایی نصیب شما می شود .
قرآن درباره عده ای از انسان های وارسته که به نعمت رضوان در بهشت دست یافته اند سخن می گوید .
13 ـ بصیرت بخشی
بصیرت چنین تعریف شده ایت . قوای قلب ، نورانی به نور قدسی است که بواسطه آن حقایق اشیاء و بواطن را می بیند ، همانطوریکه چشم ، صورت اشیاء را می بیند .
14 ـ روش های ترغیبی : چون ذکر صالحان ، داستان گویی ، بازی .
15 ـ روش عنایت آمیز : مثل مطالبه ، مزاج ، تسامح ، تجاهل ، مهلت دادن .

10 و 11 ـ جوانان و نماز ، محسن احمدی ، انتشارات دانشگاه
16 ـ روش های بعدی روش جدی در برخورد با نوجوان می باشد از جمله اعلام تعجب ، زم و قدح ، تقبیح و تنضیر ، قطع محبت ، قهر .
17 ـ روش اعتراضی : عتاب ، اعتراض ، ابراز تأسف ، نهی و محروم کردن است .
18 ـ روش هشدار دهنده مثل : اخطار ، عتاب ، انشاء .
19 ـ روش تهدیدی : مثل ارعاب ، تحذیر ، تخویف .
20 ـ روش تنبیهی : اخذ ، بطش ( تندی و سخت گیری ) ، مکافات .
از دیگر کارهایی که می توان نماز را برای جوانان زیباتر نشان داد :
مسامحت و تغافل در مسئله عادت داری فرزندانمان به عبادت بدین نحو که گاهی ممکن است بچه ها در حین عبادت کارهای خلافی هم انجام دهند ، ما فوراً نباید تذکر دهیم .
صحنه نماز را خوشایند کنیم به با زرق و برق ها و آراستن ظاهر صحنه ، حتی استفاده کردن از چراغ های گوناگون رنگارنگ که همه اینها در آراستن صحنه های نماز مؤثر است .

از شماره 10 تا 20 ( جوانان و نماز ) محسن احمدی ، انتشارات دانشگاه
در برنامه نماز چنانچه والدین ، کودکان خود را تشویق نموده و مورد نوازش قرار دهند و علناً از فرزندان خود ، جهت اقامه نماز و حضور در مسجد تشکر و قدردانی کنند ، در روحیه ی جوانان بسیار مؤثر است .
تقدیر و تشکر گاهی جنبه لسانی دارد . زمانی ممکن است به صورت عملی به شکل خریدن کادو یا جوایزی باشد که به منظور شرکت در برنامه عبادی در مسجد حضور یافته است . استفاده از هنر در امر نماز مثل هنر نمایش ، هنر سرود ، صوت خوب ، حتی لحن قرائت می تواند برای فرزندان جذاب باشد . استفاده از ادبیات و فنون ادبی و متن های حماسی ، اشعار زیبا و جذاب در ام نماز ، برای نوجوانان خوشایند خواهد بود . آراستگی ظاهری در امر نماز مهم است . در روایت آمده است که : امام سجاد (ع) ؛ در حال نماز از بهترین و زیباترین لباس ها استفاده می کرده گویی مجلس جشن می رود ، حتی از او سؤال می شد که یابن رسوال الله شما چرا اینگونه لباس می پوشید ؟ فرمودند : چه مجلسی از این مهم تر که من برای ملاقات با خالق زیبایی ها می روم و بهتر این است که با لباس های پاکیزه نزد محبوبم بروم . این اصل را باید بپذیریم که والدین منبع رفتاری تأثیر گذار هستند . منبع آگاهی اند و منبع عملکردهای کودکان هستند . به سخن دیگر هر کودکی آئینه ای است تمام نما از وجود پدران و مادران که در طول مدت زندگی در دوران کودکی اش از مقابل چشم او رژه رفته اند .
جنبه الگویی والدین بسیار مهم است ؛ برای پدران و مادران و آن کس که می خواهد معلم باشد در ابتدا خود باید الگوی زیبایی ها و عدالت و استقامت و وفای به عهد باشد والگوی خیرخواهی و صفا باشد و عبادتشان دارای روح و اخلاص باشد تا فرزندان با مشاهده این رفتارها ( از طریق عملی ) به نماز گرایش پیدا کنند .
والدین باید فلسفه نماز را یراب فرزندان تبیین کنند .
قرآن می فرماید :
و من اعرض عن ذِکری فاِنَّ لَهُ معیشَّه ضنکاً .

والدین و مربیان با استفاده از زبان محبت و تشویق ، جوانان را بهانجام فرایض دینی ترغیب کنند . مهر و محبت دلها را نرم و آنها را قابل کشت می کند .
تبلیغات امام های جمعه و جماعت :
تبلیغات درست عملی از سوی همگان از جمله امامان محترم جمعه و جماعت و اقامه صحیح و زیبای نماز ، نیز سهم بسیار مهمی در فرهنگ سازی نماز دارد .
مراعات و انجام مقدمات نماز ، مقارنات ، احکام و آداب ، تعقیبات نماز و اهتمام به مسائل پیرامونی آن مانند اذان خوش ، لباس تمیز ، بوی خوش ، احترام به جوانان از سوی امام جماعت و جمعه و نمازگزاران ، سپردن کارهای نماز به آنها ، سلام و احوالپرسی امام با جوانان و ارتباط چهره به چهره و مانند آن ، تأثیر بسزائی در جذب جوانان به نماز و مسجد دارد .
یکی از روحانیون می فرمایند : نقش معلمان در ترغیب جوانان به نماز بسیار مؤثر است ، دانش آموزان به خاطر حساسیت زیادی که نسبت به معلمان خود دارند ، رفتارها و حرکات آنها را زیر ذره بین قرار می دهند براین اساس معلمان باید علاوه به گفتار با عمل دانش آموزان را به اقامه نماز ترغیب کنند .
این استاد دانشگاه با بیان اینکه در اکثر مواقع دانش آموزان معلمان را الگوی رفتاری خود انتخاب می کنند ، عنوان کرد ؛ معلمان تمام دروس باید گریزی به مسائل معنوی داشته باشند ، هر معلمی از طریق درس خود ، دانش آموزان را با خدا و احکام دینی آشنا سازد و هر چه قدر این تبادل نظر و تعامل بیشتر باشد ، بسترهای بهتر و مناسب تری برای رشد معنوی افراد فراهم خواهد شد .

فصل چهارم
آسیب شناسی
فرهنگ نماز باید از سنین کودکی (هفت سالگی ) و نخست در محیط خانواده به نسل نو خاسته منتقل شود . والدین در صف اول فرهنگ سازی پیرامون نماز قرار دارند .
رسول خدا (ص) فرمودند : فرزندتان را در سن 7 سالگی به نماط خواندن وا دارید اگر در نه سالگی نماز نخواندن آن ها را تنبیه کنید .
قرآن مجید در یک دستورالعمل عمومی به سرپرست خانواده چنین توصیه می کند .
خانواده خخویش را به نماز خواندن فرمان ده و بر انجام آن شکیبا باش .
همچنین نخصتین وظیفه حکومت اسلامی را اقامه نماز می دارند .
علت های نماز گریزی جوانان
یکی از ملت ها این می تواند باشد که در مباحث علمی و تحقیقی بیشتر ، وجه علمی و ( سطح دانش نظری ) موضوع پرداخته می شود و کمتر نگاه سیستمی به اجرای نماز در مدارش می شود .
علت های سبک شمردن نماز
تهدید و اجبار در هر مسئله ای از جمله نماز ، باعث دلزدگی انسان می شود .
اعمال جبر و زور در موارد اجرای مسایل دینی نه تنها دانش آموزان را ، دین سوق نمی دهد بلکه آن ها نسبت به دنیا بدبین می کند .
تکاسُلُ المرءِ فی الصلاه فیِ ضعف الایمان .
بی حالی انسان در حال نماز ، نشانه ضعف ایمان است .
پیامبر (ص) می فرمایند : سبک شمردن نماز با مسلمان بودن سازگاز نیست .
سوره عنکبوت ، نماز باز دارنده از بدیهاست .
ترک نماز و گرفتاری دوزخ :
در قیامت بارها میان اهل بهشت و دوزخ گفت وگو رخ می دهد ، که اهل دوزخ اعتراف می کنند که از جمله عواملی که آنها را ، دوزخ رانده ( ترک نماز ) بوده است .

نتیجه
این مقاله با عنوان ترغیب جوانان به نماز تدوین شده است .
شامل 4 فصل می باشد .
در فصل اول : به بررسی واژه نماز و بررسی عبادت خداوند می پردازد . نماز از جمله عبادت هایی است که ترک نمی شود حتی تا لحظه مرگ . فصل دوم : که درباره جوان و دوران حساس جوانی است به بررسی این دوران می پردازد . فصل سوم : تر غیب جوانان به نماز است به بررسی عوامل که باعث ترغیب و تشویق جوانان به نماز می شود را ذکر می کند مانند : به کار گیری روش های مستقیم ، غیر مستقیم ، کمک کردن به فرد برای شناختن خود ، روش خیرخواهانه ، روش اقناعی ، روش های امید ساز ، بصیرت بخشی و روش ترغیبی ، روش هشدار دهنده و …
فصل چهارم : به آسیب شناسی عوامل سبک شمردن و ترک کردن نماز می پردازیم .
بررسی اینکه سستی در نماز عواقب بد اخروی را به دنبال دارد . نماز اولین چیزی است که در قناعت مورد پرسش قرار می گیرد .و نماز میزان سنجش اعمال است . نماز خواندن در واقع تکرار نیسا بلکه معراج و تعمیق است که باعث عروج و کمال انسان می شود و نماز سدی محکم در برابر طوفان و سیل گناه است .

منابع
1 ـ اسرار الصلاه ، مهدی سمندری ، نوبت چاپ 1387
2 ـ به سوی تو ، مصباح یزدی ، چاپ زلال کوثر
3 ـ دو رکعت عاشقانه ، علیرضا رجالی تهرانی ، چاپ بهار 77
4 ـ ابوالفضل بهرامپور ، تابستان 1377
5 ـ اذان و اقامه ، محمد حسین شاه حسینی
6 ـ مهر نماز عطائی اصفهانی
7 ـ آداب نماز ( امام خمینی ( ره ) )
8 ـ ترویج و توسعه فرهنگ نماز ( به کوشش جمعی از کارشناسان )
9 ـ نماز نشانه حکومت صالحان ( مجموعه مقالات ارائه شده در نماز 1370
10 ـ بهره وری در آموزشهای نماز ( حسن توانایان فرد )
11 ـ کیفیت نماز ( علی عطایی اصفهانی )
12 ـ خانواده و نماز ( جمعی از نویسندگان )
13 ـ ژرفای نماز ( آیت الله خامنه ای )
14 ـ فرهنگ نماز ( علاء الدین حجازی )
15 ـ فلسفه وضو و نماز ( اسدالله محمدی نیا )
16 ـ اسرار الصلاه ، مهدی سمندری
17 ـ صدای سخن عشق ، حامد اسلام جو
18 ـ جوانان و نماز ، محسن احمدی ( انتشارات دانشگاه )
19 ـ صدو چهل نکته درباره نماز ، محسن قرائتی ( چاپ 1374 )