و اعْتَصِمُواْ بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِیعاً وَ لَا تَفَرَّقُواْ وَ اذْکرُواْ نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَیکمْ إِذْ کنتُمْ أَعْدَآءً فَأَلَّفَ بَینَ قُلُوبِکمْ فَأَصْبَحْتُم بِنِعْمَتِهِ إِخْوناً وَ کنتُمْ عَلَی شَفَا حُفْرَةٍ مِّنَ النَّارِ فَأَنقَذَکم مِّنْهَا کذلِک یبَینُ اللَّهُ لَکمْ ءَایتِهِ لَعَلَّکمْ تَهْتَدُونَ 1

و همگی به ریسمان خدا، تمسّک جویید، و پراکنده نشوید؛ و نعمتِ خدا را بر خودتان، به یاد آرید، آنگاه که دشمنان (یکدیگر) بودید، و [او] میان دل های شما، الفت انداخت، پس به (برکتِ) نعمت او، برادران (همدیگر) شدید. و شما بر کنار حفره ای از آتش بودید، و شما را از آن نجات داد؛ اینگونه، خدا نشانه هایش را برای شما روشن بیان می کند؛ تا شاید شما راهنمایی شوید.

 شأن نزول

داستان نزول آیه ی فوق این گونه حکایت شده که دو قبیله ی مشهور انصار مدینه، یعنی اوس و خزرج، رقابت ها، کینه ها و دشمنی های دیرینه ای داشتند که بعد از اسلام جای خود را به برادری و محبت داده بود، اما گاهی این اختلافات نهفته شعله ور می شد. از جمله روزی دو نفر از اوس و خزرج به نام «ثَعلبَه» و «اسعَد»، در برابر هم، افتخاراتی را که بعد از اسلام کسب کرده بودند برمی شمردند. کم کم کار به جای باریک کشید و طرف داران دو طرف دست به اسلحه بردند.
خبر به پیامبر صلی الله علیه و آله رسید و حضرت در محل حاضر شدند و با بیان و تدبیر خویش صلح و صفا را در میان آنان برقرار کردند. در این جا بود که آیات فوق نازل شد و همگان را به اتحاد و تمسک به ریسمان الهی و مبارزه با هرگونه تفرقه دعوت کرد.

 نکته ها و اشاره ها

1.مقصود از واژه ی «نعمت» در آیه ی فوق، همان موهبت اتحاد و برادری است و تکرار آن نشان دهنده ی اهمیت این مطلب است.
2.وحدت دو جنبه ی ظاهری و باطنی دارد که اصل همان جنبه ی باطنی، یعنی هم دلی و تألیف قلوب و برادری است و در آیه ی فوق بر هر دو جنبه ی وحدت تأکید شده است.
3.خدای متعال در این آیه هم دلی مؤمنان را به خود نسبت داده است.
این اشاره به این معجزه ی اجتماعی اسلام است که از مردمی جاهل و بی تمدن که سابقه ی کینه ها، دشمنی ها و جنگ های ممتد داشتند، در مدتی کوتاه ملتی واحد و متحد و مهربان ساخت. آری این کار از طریق عادی و معمولی امکان پذیر نبود.

آموزه ها و پیام ها

1.ارتباط با خدا (از طریق اسلام، قرآن و اهل بیت علیهم السلام) را محور وحدت خویش قرار دهید.
2.ای مسلمانان! متحد شوید.
3.وحدت، نعمت الهی و مایه ی برادری و نجات شماست (پس قدر آن را بدانید).
4.به هر دو جنبه ی ظاهری و باطنی وحدت اهمیت دهید.
5.وحدت نجات بخش است و شما را از آتش و دشمنی دور می سازد.
6.تفسیر آیات الهی فواید راه بردی دارد.2

1.سوره آل عمران، آیه 103

2.تفسیر قرآن مهر جلد سوم، صفحه 207