مهم ترین شیوه های تربیتی اخلاقی حضرت علی (علیه السلام) در نهج البلاغه
فاطمه جعفری
چکیده
انسان برخلاف میل فطری اش که به کمال و تعالی روی دارد ، گاهی ممکن است دچار غفلت فراموشی و یا سهل انگاری شود . از این رو نیازمند آن خواهد بود که به طریقی نسبت به عواقب سوء رفتار خود آگاه گردد .
تعلیم و تربیت یک آزمایش نیست که بتوان با آزمودن شیوه های مختلف به طور فراگیر به امر تربیت پرداخت ، بلکه یک برنامه هدفدار است که نتایج آن باید از قبل قابل پیش بینی باشد .
هدف همه ادیان و مکاتب الهی ، تعلیم و تربیت صحیح انسان ها در مسیر رهپویی به سوی خدا بوده است که در میان آیین های آسمانی ، اسلام ، به عنوان آخرین و کامل ترین دین ، جامع ترین برنامه تربیتی فردی و اجتماعی انسان را با خود آورده است .
از دیدگاه اسلام ، امر تعلیم و تربیت را در مرحله نخست خداوند بر عهده دارد ؛ زیرا از سویی خداوند خود را اولین معلم انسان ها دانسته و می فرماید :
« الرَّحمنُ * عَلَّمَ القُرآنَ * خَلَقَ الإِنسانَ * عَلَّمَهُ البَیانَ »
خداوند رحمان ، قرآن را تعلیم داد . انسان را آفرید و سخن گفتن را به او آموخت .
و از سوی دیگر ، یکی از اسمای حسنای خداوند اسم شریف « رب » است که بر مربی بودن خود خداوند صراحت دارد و « رب العالمین » یعنی خداوند ، آفریننده و پرورش دهنده همگان است که پیامبران به عنوان آیینه ی تمام نمای حق تعالی بر روی زمین چنین نقشی را بر عهده داشته اند و پیامبر بزرگوار اسلام به عنوان خاتم پیامبران و کامل ترین انسان روی زمین بهترین و جامع ترین الگوی تربیتی را در گفتار و رفتار و تقریر خود متبلور ساخته است . بعد از پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) ، امامان معصوم (علیهم السلام) ، خود نمونه کامل تربیتی اسلام و تبلور عینی تفکر و بینش توحیدی می باشند و در رأس آن ها امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) نیز با بهره گیری از تربیت نبی مکرم اسلام الگوی کاملی را در زمینه تربیت انسان ها جهت راهنمایی و هدایت بشر به سوی کمال و سعادت در فرمایشات و رفتار خود بیان فرموده اند که در این پژوهش سعی بر آن است که به بررسی شیوه های تربیتی آن امام معصوم در نهج البلاغه که خود کامل ترین کتاب انسان ساز بعد از قرآن کریم می باشد ، پرداخته شود چرا که در مکتب نهج البلاغه ، به پرورش انسان صالح و مؤمن توجه ویژه ای شده است و برخلاف سایر روش های تربیتی که نگاه یک جانبه به این امر مهم داشته اند . نهج البلاغه با جامعیتی خاص برای همه نیازهای فردی و اجتماعی ، مادی و معنوی انسان ها چاره اندیشی کرده است به گونه ای که این روش تربیتی متناسب با فطرت و سرشت بشری می باشد .