ماه رجب ، طليعه انس
رجب، ماهي است که در آنْ بندگان و مؤمنان و ره‏پويان، خود را براي شرکت در مهماني بزرگ خداوند آماده مي‏کنند. ماهِ زدودن غبار تيرگي از روح و جان، ماهِ تمرين حضور و توجه به بيشتر به معنويات، و ماه بندگي و فرمان‏بري و در نهايتْ سرآغاز اُنس و الفتي جانانه به پروردگار هستي‏بخش است.



مقدمه
رجب، هفتمين ماه سال قمري است که در اسلام به آن اهميت ويژه‏اي داده شده و در شمار ماه‏هاي پرفضيلتْ و يکي از چهارماه برخوردار از حرمت و قداست ويژه است. رجب، ماهي
است که در آنْ بندگان و مؤمنان و ره‏پويان، خود را براي شرکت در مهماني بزرگ خداوند آماده مي‏کنند. ماهِ زدودن غبار تيرگي از روح و جان، ماهِ تمرين حضور و توجه به بيشتر به
معنويات، و ماه بندگي و فرمان‏بري و در نهايتْ سرآغاز اُنس و الفتي جانانه به پروردگار هستي‏بخش است.

سلام بر ماه رجب
سلام بر ماه رجب، ماه پيوند بندگان با معبود مهربان، ماه بارش باران مهر و محبت الهي، ماه رسيدن به سر منزل مقصود، و ماه اُنس شب زنده‏دارانِ هميشه بيدار با محبوب و معبود بي‏همتا.
سلام بر هلال رجب که آمدنش مژده پايان اندوه است و بدر آنْ يادآور تولد ماه تمام، امامِ هُمام و حيدر کرّار و پايانشْ نويد رهايي بشر از جهل و ناداني، شکوفايي اخلاق انساني، بعثت آن بزرگْ مردِ تاريخ براي هميشه زمان.
سلام بر بهار مناجات و بندگي. سلام بر نجواي شبانه اهالي رجب. سلام بر شب‏هاي رجب که پذيراي زاهدان است و سلام بر روزهايش که ميزبان عاشقان وصال الهي است و سلام بر لحظه لحظه رجب که شاهد ذکرِ ذاکران است.

اهالي رجب
اهالي رجب، مردان و زنان با ايماني‏اند که آرزويي جز وصال يار ندارند و اشتياقي غير از ديدارْ در آن‏ها نيست. ذکرشان اللّه‏، کارشان لِلّه و هدفشان کسب خشنودي پروردگار است. «رجبيّون» قصدي جز رضوان الهي ندارند.
بهشتِ آنان توجه محبوب است و دوزخشانْ حرمان ياد او. آن‏گاه که يارشان به اشک شوقي آن‏ها را مي‏نوازد، برايشان از آن‏چه در دنياست بهتر
و خوش‏گوارتر است. هر کس توشه‏اي از سفره رجب برمي‏دارد و در خانه تکاني آن، همه مي‏کوشند تا غباري بر گرد جان باقي نگذارند.
عقده دل وانما، ماه رجب مي‏رسد
هلهله کن عاکفا، ماه طرب مي‏رسد
آفتاب رجب، گرمي‏بخش دل‏هاي اهالي آن است و مهتابشْ نوازش‏دهنده ديدگان نجواکنندگان و ستاره‏هاي آن، آيات تفکر و تأمل انديشمندان است.

رجب در قرآن
خداوند در آيه 36 سوره توبه مي‏فرمايد: «به درستي که تعداد ماه‏ها نزد خداوند و در کتاب تکوين او از همان روزي که آسمان‏ها و زمين را آفريد، دوازده ماه است که چهار ماه آن، ماه حرام مي‏باشد» طبق بيان روايات، يکي از چهار ماه حرام، ماه رجب است که بر خلاف سه ماهِ

ذي قعده، ذي حجّه و محرّم که به دنبال هم آمده‏اند، اين ماه به تنهايي و جداي از آن‏ها واقع شده است.
منظور از حرام بودن چهار ماه، اين است که مردم در اين ماه‏ها، از جنگيدن با يکديگر دست بکشند و امنيت عمومي همه جا حکم‏فرما شود تا مردمان به زندگي خود و فراهم آوردن وسايل آسايش و سعادت خويش برسند و به عبادت و طاعت خود بپردازند.

فلسفه ماه‏هاي حرام
ماه رجب، يکي از چهار ماه حرام است که در آنْ از جنگ و خون‏ريزي نهي شده است. تحريم جنگ در اين چهار ماه، يکي از راه‏هاي پايان دادن به جنگ‏هاي طولاني و وسيله‏اي براي دعوت به صلح و آرامش بود؛ زيرا هنگامي که جنگ‏جويان چهار ماه از سال اسلحه را بر زمين گذاشته و صداي چکاچک شمشيرها خاموش گردد و مجالي براي تفکر و انديشه به وجود آيد، احتمال پايان يافتن جنگ بسيار زياد است. اسلام در هر سال براي پيروان خود يک آتش‏بس چهارماهه اعلام مي‏دارد که اينْ خود نشانه روح صلح‏طلبي اسلام است. البته اگر دشمن بخواهد از اين قانون اسلامي سوء استفاده کند و حريم ماه‏هاي حرام را بشکند، اجازه مقابله به مثل به مسلمانان داده شده است.

رجب در کلامِ پيامبر خاتم صلي‏الله‏عليه‏و‏آله
رجب، ماهي است که پيامبر اسلام (صلي‏الله‏عليه‏و‏آله و سلّم) در آن مأمور شد تا خوبي‏ها را تکميل کرده و انسانِ متحيّرِ سرگردان را منزل بنماياند و آييني آورد که براي هميشه تاريخ، انسان‏ها را راهنما باشد. مبعوثِ رجب، درباره فضيلت‏هاي آن مي‏فرمايد: «رجب، ماهِ نزول رحمت الهي است و خداوند در اين ماه، رحمت خود را بر بندگان خويش فرو مي‏ريزد».
و در کلام زيباي ديگر مي‏فرمايد: «در بهشت قصري است که غير از روزه‏داران ماه رجب؛ کسي وارد آن نمي‏شود». و بدين ترتيب، حضرت لزوم توجه بيش‏تر به اين ماه و تفاوت قائل شدن بين رجب و ساير ماه‏ها را متذکر مي‏شود و بر پيروان ايشان است که اين ماه را، چونان فرصتي طلايي غنيمت بشمارند و در حفظ حرمت و بهره‏مندي از آن کوشا باشند.

رويدادهاي ماه رجب
حوادث تاريخي و مذهبي بسياري در ماه رجب روي داده است که در زير به آن اشاره مي‌شود:
1.روز اول: ولادت حضرت امام محمد باقر عليه السلام در سال 57 هـ.ق ؛

2.روز سوم: شهادت امام علي النقي (هادي) عليه السلام در سال 254 ؛

3. اولين شب جمعه: ليلة الرغائب ؛

4. روز دهم: ولادت امام محمد تقي (جواد الائمه) عليه السلام در سال 195؛

5. روز سيزدهم: ميلاد اميرالمؤمنين علي (ع) در کعبه؛

6. روز هجدهم: وفات ابراهيم فرزند پيامبر اکرم (ص) در سال دهم هجري ؛

7. روز بيست و پنجم: شهادت امام موسي بن جعفر عليه السلام در سال 182 ؛

8. روز بيست و هفتم: مبعث پيامبر گرامي (ص)؛

اعمال ماه رجب
ماه رجب، از جمله ايام مورد عنايات خداوند متعال است که در فضيلت آنها روايات بسياري وارد شده است
وجود روايات و احاديث بسيار در بيان عظمت و شرافت ماه مبارک رجب، آن را جزو ايام خاص براي انجام اعمال و عبادات مخصوص به خود قرار داده است.
1 ـ روزه گرفتن
امام صادق (ع) فرمود: «وقتى که حضرت نوح عليه‏السلام سوار بر کشتى شد، اوّلين روز از ماهِ رجب بود، به همراهانش دستور داد که اين روز را روزه بگيرند و سپس فرمود: روزه‏ى اين روز تا سال آينده، روزه‏گير را از آتش دور مى‏کند و فردى که هفت روز از اين ماه را روزه بگيرد درهاى عذاب به روى او بسته مى‏شود.»
و پيامبر اکرم صلى‏الله‏عليه‏و‏آله درباره‏ى روزه‏ى اين ماه فرموده است: «آن که يک روز اين ماه را روزه بدارد، از ناراحتى قيامت ايمن خواهد بود.»
از حضرت موسى بن جعفر (عليهماالسلام) روايت شده است که: «هر کس يک روز از ماه رجب را روزه بگيرد، آتش جهنم يک سال، از او دور شود و هر کس سه روز از آن را روزه بگيرد بهشت بر او واجب مي‌گردد» و همچنين فرمود که: «رجب نام نهرى است در بهشت که از شير سفيدتر و از عسل شيرين‌تر است. هر کس يک روز از رجب را روزه بگيرد، البته از آن نهر بياشامد».
خوب است سه روز از اين ماه را که پنجشنبه و جمعه و شنبه باشد روزه گرفته شود. زيرا که روايت شده هر کس در يکى از ماه‌هاى حرام، اين سه روز را روزه بدارد حق تعالى براى او ثواب نهصد سال عبادت بنويسد.
علامه‏ى مجلسى در مورد ثواب روزه‏ى ايام ماه رجب و به تعدادِ روزهايى که مؤمنين در اين ماه روزه مى‏گيرند، ثمراتِ قابل توجّهى را برشمرده است که بيان آن‏ها مفصل است.
از سالم روايت شده است که گفت: در اواخر ماه رجب که چند روز از آن مانده بود، خدمت امام صادق(ع) رسيدم. وقتي نظر مبارک آن حضرت بر من افتاد فرمود: «آيا در اين ماه روزه گرفته‌اى؟» گفتم: «نه والله اى فرزند رسول خدا». فرمود: «آنقدر ثواب از تو فوت شده است که قدر آن را به غير از خدا کسى نمى‌داند. بدرستى که اين ماهى است که خدا آن را بر ماه‌هاى ديگر فضيلت داده و حرمت آن را عظيم نموده و گرامي داشتن روزه دار را در اين ماه بر خود واجب گردانيده است». پس گفتم: «يابن رسول الله اگر در باقيمانده اين ماه روزه بدارم آيا به بعضى از ثواب

روزه‌داران آن نائل مى‌گردم؟» فرمود: «اى سالم! هر کس يک روز از آخر اين ماه را روزه بدارد خدا او را ايمن گرداند از شدت سکرات مرگ و از هول بعد از مرگ و از عذاب قبر و هر کس دو روز از آخر اين ماه را روزه بگيرد از صراط به آسانى بگذرد و هر کس سه روز از آخر اين ماه را روزه بگيرد ايمن گردد از ترس بزرگ روز قيامت و از شدت‌ها و هول‌هاى آن روز و برات بيزارى از آتش جهنم به او عطا کنند».
2 ـ صدقه دادن
صدقه دادن به مساکين به اندازه‏ى يک مُدْ طعام توسط کسانى که وسعت مالى دارند، کسانى که توانايى مالى ندارند هر مقدار از تسبيحات و اذکار را مى‏توانند بخوانند.
3 ـ دعا خواندن
از جمله خواندن اين دعا که حضرت امام صادق (ع) به «معلى بن خنيس» تعليم داد که بعد از نماز صبح و عشا بخواند: «يا من ارجوه لکلّ خير و امَن سخطه عند کل شرّ، يامن يعطى الکثير بالقليل، يا من يعطى من سأله، يا من يعطى من لم يسئله و من لم يعرفه تحنّنا منه و رحمة اعطنى بمسئلتى ايّاک جميع خيرالدّنيا و جميع خير الآخرة واصرف عنّى بمسئلتى ايّاک جميع شرّ الدّنيا و شرّ الآخرة فانّه غير منقوصما اعطيت و زدنى من فضلک يا کريم يا ذاالجلال و الاکرام، يا ذاالنعماء والجود، يا ذالمنّ و الطَّول، حرّم شيبتى على النّار.»
مستحب است که در تمام ايام ماه رجب دعاي ذيل را که از امام زين العابدين(ع) روايت شده خوانده شود: «"يَا مَنْ يَمْلِکُ حَوَائِجَ السَّائِلِينَ وَ يَعْلَمُ ضَمِيرَ الصَّامِتِينَ لِکُلِّ مَسْأَلَةٍ مِنْکَ سَمْعٌ حَاضِرٌ وَ جَوَابٌ عَتِيدٌ اللَّهُمَّ وَ مَوَاعِيدُکَ الصَّادِقَةُ وَ أَيَادِيکَ الْفَاضِلَةُ وَ رَحْمَتُکَ الْوَاسِعَةُ فَأَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّىَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَقْضِىَ حَوَائِجى لِلدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ إِنَّکَ عَلَى کُلِّ شَىْ‌ءٍ قَدِيرٌ ».
همچنين دعايي را که از امام صادق(عليه السلام) روايت شده، خوانده شود: «خَابَ الْوَافِدُونَ عَلَى غَيْرِکَ وَ خَسِرَ الْمُتَعَرِّضُونَ إِلا لَکَ وَ ضَاعَ الْمُلِمُّونَ إِلا بِکَ وَ أَجْدَبَ الْمُنْتَجِعُونَ إِلا مَنِ انْتَجَعَ فَضْلَکَ بَابُکَ مَفْتُوحٌ لِلرَّاغِبِينَ وَ خَيْرُکَ مَبْذُولٌ لِلطَّالِبِينَ وَ فَضْلُکَ مُبَاحٌ لِلسَّائِلِينَ وَ نَيْلُکَ مُتَاحٌ لِلْآمِلِينَ وَ رِزْقُکَ مَبْسُوطٌ لِمَنْ عَصَاکَ وَ حِلْمُکَ مُعْتَرِضٌ لِمَنْ نَاوَاکَ عَادَتُکَ الْإِحْسَانُ إِلَى الْمُسِيئِينَ وَ سَبِيلُکَ الْإِبْقَاءُ عَلَى الْمُعْتَدِينَ اللَّهُمَّ فَاهْدِنِى هُدَى الْمُهْتَدِينَ وَ ارْزُقْنِى اجْتِهَادَ الْمُجْتَهِدِينَ وَلا تَجْعَلْنِى مِنَ الْغَافِلِينَ الْمُبْعَدِينَ وَ اغْفِرْ لِى يَوْمَ الدِّينِ».
نيز از امام صادق (ع) روايت شده که در ماه رجب اين خوانده شود: «اللَّهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُکَ صَبْرَ الشَّاکِرِينَ لَکَ وَ عَمَلَ الْخَائِفِينَ مِنْکَ وَ يَقِينَ الْعَابِدِينَ لَکَ اللَّهُمَّ أَنْتَ الْعَلِىُّ الْعَظِيمُ وَ أَنَا عَبْدُکَ الْبَائِسُ الْفَقِيرُ أَنْتَ الْغَنِىُّ الْحَمِيدُ وَ أَنَا الْعَبْدُ الذَّلِيلُ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ امْنُنْبِغِنَاکَ عَلَى فَقْرِى وَ بِحِلْمِکَ عَلَى جَهْلِى وَ بِقُوَّتِکَ عَلَى ضَعْفِى يَا قَوِىُّ يَا عَزِيزُ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الْأَوْصِيَاءِ الْمَرْضِيِّينَ وَ اکْفِنِى مَا أَهَمَّنِى مِنْ أَمْرِ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ.»
همچنين است خواندن دعاى مخصوص اين ماه، هر روز.
4 ـ زيارت امام حسين عليه السلام
از امام جعفر صادق(ع) روايت شده است که: هر کس امام حسين (ع) را در روز اول رجب زيارت کند، خداوند او را بيامرزد. البته قابل ذکر است که زيارت از راه دور هم مورد قبول است؛ ان شاء الله.
5 ـ زيارت ثامن الحجج حضرت على بن موسى الرضا عليهماالسلام
6 ـ انجام عمره
به جاي آورن عمل عمره (يا به قول معروف حج عمره) در اين ماه بسيار تأکيد شده است.
7 ـ تکرار استغفار و اذکار
ــ هزار بار «لا اله الاّ اللّه» ؛ از نبي مکرم (ص) روايت است: کسى که در ماه رجب هزار مرتبه “لا إِلَهَ إِلا اللهُ” بگويد خداوند عز و جل براى او صد هزار حسنه عطا کند و براى او صد شهر در بهشت بنا فرمايد.
ــ صد بار «استغفراللّه الذى لا اله الاّ هو وحده لاشريک له و اتوب اليه» ؛ از حضرت رسول اکرم(صلى الله عليه و آله) روايت شده که: هر کس در ماه رجب صد مرتبه بگويد: «أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ الَّذِى لا إِلَهَ إِلا هُوَ وَحْدَهُ لا شَرِيکَ لَهُ وَ أَتُوبُ إِلَيْهِ» و آن را به صدقه ختم فرمايد حق تعالى براى او به رحمت و مغفرت و کسى که چهار صد مرتبه بگويد بنويسد براى او اجر صد شهيد عطا فرمايد.
ــ هزار مرتبه «استغفراللّه ذالجلال والاکرام من جميع الذّنوب و الآثام» ؛
ــ روايت است کسى که در رجب در صبح هفتاد مرتبه و در شب نيز هفتاد مرتبه بگويد: “أَسْتَغْفِرُ اللهَ وَ أَتُوبُ إِلَيْهِ” و پس از اتمام ذکر، دست‌ها را بلند کند و بگويد: “اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِى وَ تُبْ عَلَىَّ” اگر در ماه رجب بميرد خدا از او راضى باشد و به برکت ماه رجب، آتش او را مس نکند.
ــ از امام صادق(ع) روايت است که حضرت رسول اکرم(ص) فرمود : «ماه رجب، ماه استغفار امت من است. پس در اين ماه بسيار طلب آمرزش کنيد که خدا آمرزنده و مهربان است؛ و رجب را “أصب” مى‌گويند زيرا که رحمت خدا در اين ماه بر امت من بسيار ريخته مى‌شود پس بسيار بگوئيد: أَسْتَغْفِرُ اللهَ وَ أَسْأَلُهُ التَّوْبَةَ.».
ــ ابن بابويه روايت کرده است که اگر شخصي قادر بر آن نباشد هر روز صد مرتبه اين تسبيحات را بخواند تا ثواب روزه آن را دريابد: سُبْحَانَ الإله ِ الْجَلِيل ؛ سُبْحَانَ مَنْ لا يَنْبَغِى التَّسْبِيحُ إِلا لَهُ سُبْحَانَ الْأَعَزِّ الْأَکْرَمِ سُبْحَانَ مَنْ لَبِسَ الْعِزََّ وَ هُوَ لَهُ أَهْلٌ .
8 ـ نماز
ــ در هر شب ماه رجب، دو رکعت نماز بدين ترتيب خوانده شود:
الف) در هر رکعت بعد از حمد، سه مرتبه سوره‏ى کافرون و يک مرتبه سوره‏ى اخلاص.
ب) پس از نماز اين دعا خوانده شود: «لا اله الاّ اللّه وحده لاشريک له، لهُ الملک و له الحمد، يحيى و يميت و هو حىّ لايموت بيده الخير و هو على کل شى‏ءٍ قدير و اليه المصير ولاحول
ولا قوّة الاّ باللّه العلى العظيم. اللّهمّ صلّ على محمد النبىّ الاُمىّ و آله» و سپس حاجت خود را از خداى سبحان طلب کند.».
ــ سيد بن طاووس از حضرت رسول اکرم(ص) روايت کرده که: هر کس در روز جمعه ماه رجب، مابين نماز ظهر و عصر، چهار رکعت نماز بگزارد و در هر رکعت حمد يک مرتبه و آية الکرسى هفت مرتبه و قل هو الله أحد پنج مرتبه بخواند،
و  سپس ده مرتبه بگويد: «أَسْتَغْفِرُ اللهَ الَّذِى لا إِلَهَ إِلا هُوَ وَ أَسْأَلُهُ التَّوْبَةَ» حق تعالى براى او از روزى که اين نماز را گزارده تا
روزى که بميرد هر روز هزار حسنه به او عطا فرمايد، و او را به هر آيه‌اي که خوانده شهرى در بهشت از ياقوت سرخ و به هر حرفى قصرى در بهشت از دُرّ سفيد دهد و تزويج فرمايد او را حورالعين و از او راضى شود.
ــ از حضرت رسول اکرم(ص) روايت شده است که: هر کس در يک شب از شب‌هاى ماه رجب ده رکعت نماز به اين نحو که در هر رکعت حمد و قل يا ايها الکافرون يک مرتبه و توحيد سه مرتبه بخواند، خداوند گناهان او را مي‌آمرزد.
9 ـ عمل ليلة الرغائب
اولين شب جمعه‏ى ماه مبارک رجب (ليلة الرَغائب) ناميده شده است که فضائل بسيارى براى اين شب برشمرده‏اند و دستور مخصوص اين عمل، چنين است:
روز پنجشنبه را روزه بگيرد. بين نماز مغرب و عشا دوازده رکعت نماز دو رکعتى بدين ترتيب بخواند:
الف ـ در هر رکعت بعد از حمد، سه مرتبه سوره‏ى قدر و دوازده مرتبه سوره‏ى اخلاص.
ب ـ بعد از هر نماز بگويد: «اللّهم صلّ على محمد النبّى الاُمّى و على آله».
ج ـ آن گاه سجده کند و 70 مرتبه بگويد: «سبّوحٌ، قُدّوسٌ، رب الملائکة والرّوح» سپس از سجده برخيزد و بگويد: «ربّ اغفر وارحم و تجاوز عمّا تعلم انّک انت العلى العظيم».
د ـ بار ديگر به سجده رود و 70 بار بگويد: «سبّوح، قدّوس، ربُّ الملائکة والروح» و در پايان حوائج خود را درخواست کند.
10 ـ خواندن سوره توحيد
سيد بن طاووس در اقبال از حضرت رسول اکرم(ص) فضيلت بسياري براى خواندن سوره قل هو الله أحد نقل کرده است که ده هزار مرتبه يا هزار مرتبه يا صد مرتبه در اين ماه تلاوت شود. و نيز روايت کرده که هر کس در روز جمعه ماه رجب صد مرتبه سوره قل هو الله أحد را بخواند براى او در قيامت نورى شود که او را به بهشت بکش .